Hindistan ve Kanada, önde gelen ayrılıkçı Sih lider Hardeep Singh Nijjar’ın Haziran ayında öldürülmesiyle ilgili olarak ağız dalaşına girdi, iki ülke de karşılıklı olarak bazı diplomatları sınır dışı etti.
Kanada Başbakanı Justin Trudeau Pazartesi günü Parlamento’da yaptığı konuşmada, Nijjar’ın öldürülmesinin arkasında Hindistan hükümetinin olduğuna dair “inandırıcı iddialar” bulunduğunu söyledi.
Hindistan hükümeti ise ajanlarının Nijjar’ın öldürülmesine karıştığına dair “asılsız” suçlamaları tamamen reddettiğini açıkladı.
Nijjar, Kanada’nın batısındaki British Columbia eyaletinde, bir tapınağın önünde vurularak öldürülmüştü.
Peki cinayete kurban giden bu aktivist kimdi, hangi hedef için mücadele ediyordu, öldürülmesi neden böylesi bir diplomatik krize yol açtı?
Hardeep Singh Nijjar kimdi?
Hardeep Singh Nijjar, önde gelen ayrılıkçı bir Sih liderdi. Hindistan’ın Pencap eyaletinde, ülke çapında azınlıkta ama bölgede çoğunlukta olan Sihlerin Halistan adıyla bağımsız bir devlet kurmalarını destekliyordu. Kanada’da, Surrey kasabasında öldürüldüğünde 45 yaşındaydı.
Nijjar, Pencap’ın Bharsinghpur köyünde doğdu. 1997’de Kanada’ya taşındı.
Önce tesisatçı olarak çalıştı, sonra British Columbia eyaletinde önde gelen bir Sih lider oldu.
Nijjar’ın, Pencap’ta bağımsız bir Sih devleti kurulması için mücadele eden Halistan Kaplan Gücü’yle bağlantıları olduğu iddia edildi. Hindistan 2020’de Nijjar’ı “terörist” ilan etti.
Delhi yönetimi Nijjar’ı, “isyanı teşvik etmekle” ve Hindistan’da “farklı topluluklar arasında uyumu bozmaya çalışmakla” suçladı.
Nijjar’ın destekçileri ise bu suçlamaları, “asılsız” olarak nitelendirerek reddetti ve onun aktivizmi nedeniyle tehditlerin hedefi olduğunu söyledi.
Hindistan medysında, Nijjar’ın, öldürüldüğü sırada Hindistan’da Sihlerin bağımsız bir devlet kurması için resmi olmayan bir referandum organize edilmesi için çalıştığına dair haberler yayımlandı.
Hardeep Singh Nijjar nasıl öldü?
Kanada polisi, 18 Haziran akşamı bir ihbar sonrası British Columbia eyaletinin Surrey kasabasındaki Sih tapınağı Guru Nanak’ı otoparkına gitti.
Tapınağın yöneticisi Hardeep Singh Nijjar, bir araçta ölü bulundu. Kendisine birkaç el ateş açılmış, yaralanan Nijjar olay yerinde hayatını kaybetmişti.
Polis daha sonra iki maskeli adamın Nijjar’a ateş açtığını açıkladı. Bir polis raporunda ise cinayet işlenirken, üçüncü bir kişinin de muhtemelen araçta beklediği belirtildi.
Üzerinden aylar geçmesine karşın, cinayet aydınlatılmış değil.
Hardeep Singh Nijjar’ın oğlu Balraj Nijjar, Kanada Başbakanı Justin Trudeau’nun yaptığı açıklamayla duruma müdahele etmesine şaşırdığını söyledi.
Kanada’da yayın yapan Global News televizyonunun haberine göre Balraj Nijjar, bununla birlikte, “Bay Trudeau ve diğer Kanada liderleri, bu konuda tavır almalı” dedi.
Halistan neresi?
Halistan, Hindistan’ın kuzeyinde, Sihlerin yoğun yaşadığı bir bölge. Ayrılıkçı Halistan Hareketi de bölgede bağımsız bir Sih devleti kurulmsı için mücadele ediyor.
Sihlerin bağımsız bir devlet kurma talebinin kökeni, İngiltere’nin Hindistan’daki sömürge yönetiminin son günlerine uzanıyor.
1970 ve 80’li yıllarda bu kampanya giderek daha militan ve kanlı bir boyut aldı.
Mücadelenin doruk noktası, silahlı Sih militanların Hindistan’ın kuzeyindeki Amritsar kentinde bulunan ve Sihler için en kutsal dini mekan olan Altın Tapınak’a girmeleri ve kontrolünü ele geçirdikleri tapınağı adeta kendileri için bir kaleye dönüştürmeleriydi.
Haziran 1984’te dönemin Hindistan Başbakanı İndira Gandhi, tapınağın miltanlardan temizlenmesi için askeri operasyon emri verdi.
Hindistan hükümetine göre tapınağa düzenlenen baskında 87’si asker yaklaşık 400 kişi öldü. Sih gruplara göre ise açıklanan rakam gerçeklerden uzaktı, baskında binlerce kişi hayatını kaybetmişti.
Çatışmalar sırasında tapınağın bazı bölümleri hasar gördü. Sihler, yaşananları, “dinlerine saldırı” olarak gördü.
İndira Gandhi 31 Ekim 1984’te Sişh koruma görevlileri tarafından öldürüldü. Suikast, başkent Delhi’de ve Hindistan’ın kuzeyindeki birçok kentte Sihlere yönelik şiddet olaylarını tetikledi.
1980 ve 90’lı yıllardaki isyanda yaklaşık 30 bin kişinin öldüğü sanılıyor.
Hindistan hükümeti, ciddi ve başarılı askeri operasyonlarla Pencap’ta isyanı bastırdı. Bugün eyalette büyük ölçüde barışçıl bir ortam var.
Pencap’ta polis bu yıl, Sihlerin bağımsız bir devlet kurmaları talebini canlandırmaya çalışan 30 yaşındaki ayrılıkçı Amritpal Singh’i gözaltına aldı.
Ancak Singh’in aktivizmi, kitlesel hoşnutsuzluğun göstergesi olarak görülmedi.
Hindistan, Halistan hareketine şiddetle karşı çıkıyor ve ülkede Pencap’takiler de dahil tüm ana akım siyasi partiler, şiddet olaylarını ve ayrılıkçılığı kınadı.
Ancak Sih diasporasında bağımsız devlet talebine, hala yaygın bir destek var. Bu yılın başlarında Sihlerin bazı Batı ülkelerindeki protestolarında Hindistan Büyükelçilikleri saldırıya uğradı.
Hindistan hükümeti, kendi deyimiyle “Sih aşırıcılığı” ile mücadelede başarısız olunmasının iyi ilişkilerin önünde engel olacağını söyleyor. Delhi yönetimi, topraklarında önemli miktarda Sih nüfus bulunan Kanada, Avustralya ve İngiltere’ye, bu konuda harekete geçmeleri konusunda baskı yapıyor.
Diaspora aktivizmi
Sihler, Hindistan nüfusunun yaklaşık yüzde 2’sini oluşturuyor. Ülkede Sih nüfus çoğunlukla Sihizmin kökeninin uzandığı Altın Tapınağın bulunduğu Pencap eyaletinde yoğunlaşıyor.
Kanada’da ise yaklaşık 770 bin Sih yaşıyor. Hindistan dışında en fazla Sih, Kanada’da.
Kanada’nın ülkedeki militan Sihlere yaklaşımı, Hindistan’la ilişkilerde en önemli konulardan.
Hint yetkililer, Sih diasporasının bazı isimlerini, çeşitli saldırıların arkasında olmakla suçluyor. Haziran 1985’te Kanada’dan Hindistan’a giden Hindistan Havayolları’na ait Boeing 747 tipi bir uçaktaki valizlerden birine bomba yerleştirilmiş, saldırıda 329 kişi hayatını kaybetmişti.
2012’de ise bir grup Sih, emekli Hint Korgeneral Kuldeep Singh Brar’ı öldürmeye çalışmıştı. 1984’teki tapınak operasyonunu yöneten Brar saldırıdan sağ kurtulmuş, yargılanan 4 Sih “ağır bedensel zarar verme niyetiyle yaralama” suçundan hüküm giymişti.
Hindistan, Batılı ülkelerin aktif olarak ayrılıkçılara baskı uygulamasını istiyor ancak Kanada’da parlamenterler sık sık ayrılıkçı Sih gruplar tarafından düzenlenen toplantılara katılıyor.
Kanada’da Halistan Hareketi’yle bağlantılı Sihler de Parlamento’ya seçiliyor.
